{"id":29660,"date":"2023-01-20T15:41:11","date_gmt":"2023-01-20T12:41:11","guid":{"rendered":"https:\/\/ecording.org\/?p=29660"},"modified":"2023-01-20T16:00:37","modified_gmt":"2023-01-20T13:00:37","slug":"iklim-degisikligi-nedir","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/ecording.org\/iklim-degisikligi-nedir\/","title":{"rendered":"\u0130klim De\u011fi\u015fikli\u011fi Nedir? \u0130klim De\u011fi\u015fikli\u011finin Nedenleri Nelerdir?"},"content":{"rendered":"\n
Okuma s\u00fcresi: 6 dakika<\/p>\n\n\n\n
\u0130klim de\u011fi\u015fikli\u011fi, d\u00fcnya tarihi boyunca her zaman var oldu. Ancak son 150 y\u0131ld\u0131r tan\u0131k oldu\u011fumuz k\u00fcresel s\u0131cakl\u0131klardaki art\u0131\u015f, insan kaynakl\u0131 faaliyetler nedeniyle art\u0131k anormal bir seviyede. Her ge\u00e7en g\u00fcn etkileri artan iklim de\u011fi\u015fikli\u011fi, D\u00fcnya \u00fczerinde canl\u0131 ya\u015fam\u0131n\u0131 6. yok olu\u015fa do\u011fru s\u00fcr\u00fcklemekte. Ancak bu b\u00fcy\u00fck \u00e7apl\u0131 de\u011fi\u015fikli\u011fin yol a\u00e7t\u0131\u011f\u0131 ve yol a\u00e7aca\u011f\u0131 tahribat\u0131n etkilerini en aza indirmek, ortak gelece\u011fimizi iyile\u015ftirmek bizim elimizde. <\/p>\n\n\n\n
Bu yaz\u0131m\u0131zda iklim de\u011fi\u015fikli\u011fini tarih sahnesine \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131 andan itibaren inceliyor, insanl\u0131\u011f\u0131n D\u00fcnya \u00fczerindeki canl\u0131 ya\u015fam\u0131n\u0131 ve iklimi de\u011fi\u015ftirmekte nas\u0131l rol ald\u0131\u011f\u0131n\u0131 a\u00e7\u0131kl\u0131yor ve gezegen \u00fczerindeki g\u00fcncel etkilerine g\u00f6z at\u0131yoruz.<\/p>\n\n\n\n
\u0130klim De\u011fi\u015fikli\u011fi Hakk\u0131nda Bilinmesi Gerekenler<\/span><\/strong><\/p>\n\n\n\n K\u00fcresel \u0130klim De\u011fi\u015fikli\u011fi Nedir?<\/span><\/strong><\/p>\n\n\n\n \u0130klim de\u011fi\u015fikli\u011fi, gezegenin hava durumu modellerinde ve ortalama s\u0131cakl\u0131klarda b\u00fcy\u00fck \u00f6l\u00e7ekli, uzun vadeli bir de\u011fi\u015fimi ifade eder.<\/p>\n\n\n\n Bilim insanlar\u0131, y\u0131llarca s\u00fcren g\u00f6zlemler, teori geli\u015ftirme ve model olu\u015fturma yoluyla D\u00fcnya’n\u0131n iklim sistemi hakk\u0131nda bir anlay\u0131\u015f geli\u015ftirdiler. Bug\u00fcn, iklim de\u011fi\u015fikli\u011finin meydana geldi\u011fini ve bunun insan faaliyetlerinden kaynaklanan sera gaz\u0131 emisyonlar\u0131n\u0131n bir sonucu oldu\u011funa art\u0131k eminiz.<\/p>\n\n\n\n Bu sonu\u00e7, d\u00fcnyadaki ortalama hava modellerindeki uzun vadeli de\u011fi\u015fimi anlam\u0131na gelir. \u0130nsanl\u0131\u011f\u0131n 1800’lerin ortalar\u0131ndan beri havaya karbondioksit ve di\u011fer sera gazlar\u0131n\u0131n sal\u0131m\u0131na katk\u0131da bulunmas\u0131yla, k\u00fcresel s\u0131cakl\u0131klar y\u00fckseldi ve iklimde uzun vadeli de\u011fi\u015fikliklere neden oldu. <\/p>\n\n\n\n K\u00fcresel iklim krizinin etkileri bug\u00fcnden hissediliyor ve gelecekte de artarak devam edecek. K\u00fcresel sera gaz\u0131 emisyonlar\u0131n\u0131 azaltmaya y\u00f6nelik eylemler, iklim sisteminde de\u011fi\u015fiklikleri s\u0131n\u0131rlamaya yard\u0131mc\u0131 olmak i\u00e7in yeterli.<\/p>\n\n\n\n K\u00fcresel \u0130klim De\u011fi\u015fikli\u011finin Nedenleri: Sera Etkisi<\/span><\/strong><\/p>\n\n\n\n D\u00fcnya \u00fczerindeki ya\u015fam, \u00fc\u00e7 fakt\u00f6r\u00fcn birle\u015fimi sayesinde var olur: G\u00fcne\u015f’e olan uzakl\u0131\u011f\u0131m\u0131z, atmosferin kimyasal bile\u015fimi ve su d\u00f6ng\u00fcs\u00fcn\u00fcn varl\u0131\u011f\u0131. \u00d6zellikle atmosfer, do\u011fal sera etkisi sayesinde gezegenimizin ya\u015fam\u0131n s\u00fcrd\u00fcr\u00fclmesine uygun bir iklime sahip olmas\u0131n\u0131 sa\u011flar. (Kaynak<\/a>)<\/p>\n\n\n\n G\u00fcne\u015f \u0131\u015f\u0131nlar\u0131 D\u00fcnya y\u00fczeyine ula\u015ft\u0131\u011f\u0131nda k\u0131smen emilir, geri kalan\u0131 ise d\u0131\u015far\u0131ya yans\u0131r. Bu \u0131\u015f\u0131nlar, atmosferin varl\u0131\u011f\u0131 olmadan uzaya da\u011f\u0131l\u0131rlard\u0131. Bunun yerine \u00e7o\u011fu, atmosferde bulunan gazlar taraf\u0131ndan, \u00fcrettikleri etki nedeniyle sera gazlar\u0131 olarak adland\u0131r\u0131lan tuza\u011fa d\u00fc\u015f\u00fcr\u00fcl\u00fcr ve D\u00fcnya’ya geri y\u00f6nlendirilir.<\/p>\n\n\n\n Bu yakalanan \u0131s\u0131 do\u011frudan G\u00fcne\u015f \u0131\u015f\u0131nlar\u0131ndan emilen \u0131s\u0131ya eklenir. Do\u011fal sera etkisi olmasayd\u0131, gezegendeki ortalama s\u0131cakl\u0131\u011f\u0131n mevcut ortalama olan yakla\u015f\u0131k 15\u00b0C yerine -18\u00b0C civar\u0131nda olaca\u011f\u0131n\u0131 da s\u00f6ylemeden ge\u00e7emeyiz.<\/p>\n\n\n\n Sera etkisi kula\u011fa \u00e7ok avantajl\u0131 gibi gelse de, insanl\u0131k olarak bunu dezavantaja \u00e7evirmeyi ba\u015farm\u0131\u015f durumday\u0131z. <\/strong>Nas\u0131l m\u0131?<\/p>\n\n\n\n \u0130nsanl\u0131k \u0130klimi Nas\u0131l De\u011fi\u015ftiriyor?<\/span><\/strong><\/p>\n\n\n\n Sanayi Devrimi, insanlar\u0131n yak\u0131t olarak k\u00f6m\u00fcr, petrol ve gaz gibi fosil yak\u0131tlar\u0131 yakmaya ba\u015flad\u0131\u011f\u0131 1800’lerin ortalar\u0131na denk gelmektedir. Bu d\u00f6nemden 11.000 y\u0131l \u00f6nce d\u00fcnya \u00e7ap\u0131nda ortalama s\u0131cakl\u0131k yakla\u015f\u0131k 14\u00b0C’de sabitti.<\/p>\n\n\n\n Fosil yak\u0131tlar\u0131 yakmak enerji \u00fcretir, ancak ayn\u0131 zamanda havaya karbondioksit, metan ve nitr\u00f6z monoksit gibi sera gazlar\u0131 salar. Zamanla bu gazlar\u0131n b\u00fcy\u00fck miktarlar\u0131 atmosferde birikmi\u015ftir.<\/p>\n\n\n\n Atmosfere girdikten sonra, karbondioksit gibi sera gazlar\u0131 gezegenin etraf\u0131nda \u00f6rt\u00fc benzeri bir yap\u0131 olu\u015fturur. Bu \u00f6rt\u00fc, g\u00fcne\u015ften gelen \u0131s\u0131y\u0131 hapseder ve d\u00fcnyan\u0131n \u0131s\u0131nmas\u0131na neden olur. Buna \u201csera etkisi\u201d diyoruz.<\/p>\n\n\n\n Sera etkisi 1980’lere kadar g\u00f6zlemlenip fark edildi. 1988’de h\u00fck\u00fcmetlere iklim kriziyle m\u00fccadele konusunda bilgi sa\u011flamak i\u00e7in H\u00fck\u00fcmetleraras\u0131 \u0130klim De\u011fi\u015fikli\u011fi Paneli (IPCC) kuruldu.<\/p>\n\n\n\n IPCC, son raporlar\u0131nda, insan faaliyetinin tart\u0131\u015fmas\u0131z bir \u015fekilde iklim krizinin nedeni oldu\u011funu belirtmektedir.<\/p>\n\n\n\n \u0130klim De\u011fi\u015fikli\u011finin Etkileri<\/span><\/strong><\/p>\n\n\n\n Zaman, jeologlar taraf\u0131ndan D\u00fcnya’n\u0131n durumundaki belirgin de\u011fi\u015fimlere g\u00f6re b\u00f6l\u00fcn\u00fcr. Son k\u00fcresel \u00e7evresel de\u011fi\u015fiklikler, D\u00fcnya’n\u0131n insan egemenli\u011findeki yeni bir jeolojik d\u00f6neme, Antroposen’e girmi\u015f olabilece\u011fini d\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcrmektedir.<\/p>\n\n\n\n Bir\u00e7ok insan\u0131n Antroposen olarak adland\u0131rd\u0131\u011f\u0131 bir zamanda ya\u015f\u0131yoruz. \u0130nsan gezegendeki en etkili t\u00fcr haline geldi ve k\u00fcresel \u0131s\u0131nmayla birlikte toprakta, \u00e7evrede, suda, organizmalarda ve atmosferde pek \u00e7ok de\u011fi\u015fikli\u011fe neden oldu. (Kaynak<\/a>)<\/p>\n\n\n\n Bu de\u011fi\u015fikliklerin g\u00f6r\u00fclen etkilerinden baz\u0131lar\u0131 ise a\u015fa\u011f\u0131daki gibi:<\/p>\n\n\n\n \u0130klim De\u011fi\u015fikli\u011fine \u2018Dur\u2019 Demek \u0130\u00e7in Neler Yapabiliriz?<\/span><\/strong><\/p>\n\n\n\n \u0130klim de\u011fi\u015fikli\u011finin yol a\u00e7t\u0131\u011f\u0131 ve yol a\u00e7aca\u011f\u0131 tahribat, insanl\u0131k i\u00e7in k\u0131rm\u0131z\u0131 kod anlam\u0131na geliyor. Ancak hala zaman var. Atmosferdeki karbondioksit birikimini ele alman\u0131n en h\u0131zl\u0131 yolu, daha fazlas\u0131n\u0131 eklemeyi b\u0131rakmakt\u0131r. <\/p>\n\n\n\n Ya\u015fad\u0131\u011f\u0131m\u0131z binalara, end\u00fcstrimiz i\u00e7in \u00fcretti\u011fimiz elektrik ve \u0131s\u0131ya, arabalar\u0131m\u0131za, kamyonlar\u0131m\u0131za ve u\u00e7aklar\u0131m\u0131za g\u00fc\u00e7 sa\u011flamak i\u00e7in yakt\u0131\u011f\u0131m\u0131z petrole kadar; ekonomimizin hayati \u00f6nem ta\u015f\u0131yan pek \u00e7ok k\u0131sm\u0131 b\u00fcy\u00fck miktarlarda sera gaz\u0131 sal\u0131yor. Yine de bu sekt\u00f6rlerden kaynaklanan karbonu azaltman\u0131n bir\u00e7ok yolu var.<\/p>\n\n\n\n K\u00f6m\u00fcr, petrol ve gaz gibi y\u00fcksek emisyonlu yak\u0131tlar\u0131 g\u00fcne\u015f enerjisi ve r\u00fczgar enerjisi gibi neredeyse “karbonsuz”, yenilenebilir enerji alternatifleriyle de\u011fi\u015ftirebiliriz. Binalar\u0131m\u0131z\u0131 ve altyap\u0131m\u0131z\u0131 da g\u00fcncelleyebiliriz, b\u00f6ylece onlar\u0131 in\u015fa etmek ve kullanmak i\u00e7in daha az enerji harcar\u0131z.<\/p>\n\n\n\n \u0130klim de\u011fi\u015fikli\u011finin de\u011ferlendirilmesinde d\u00fcnyan\u0131n \u00f6nde gelen bilimsel kurulu\u015fu olan IPCC, k\u00fcresel sera gaz\u0131 emisyonlar\u0131n\u0131n en ge\u00e7 2025’ten \u00f6nce zirveye ula\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131 ve e\u011fer s\u0131n\u0131rlanacaksa, 2030’a kadar %43 oran\u0131nda azalt\u0131lmas\u0131 gerekti\u011fi konusunda uyar\u0131yor.<\/p>\n\n\n\n Yine IPCC’ye g\u00f6re, D\u00fcnya\u2019n\u0131n ortalama s\u0131cakl\u0131\u011f\u0131n\u0131n 2030\u2019a kadar 1.5 \u00b0C artmas\u0131n\u0131n \u00f6n\u00fcne ge\u00e7me f\u0131rsat\u0131m\u0131z kalmad\u0131. Ancak 2030 y\u0131l\u0131na kadar karbon emisyonlar\u0131m\u0131z\u0131 yakla\u015f\u0131k yar\u0131ya indirirsek ve 2050 y\u0131l\u0131na kadar gezegenin her y\u0131l emebilece\u011finden daha fazla karbon emisyonu salmazsak, 2030\u2019da s\u00f6z konusu s\u0131cakl\u0131k art\u0131\u015f\u0131n\u0131 1.5 \u00b0C\u2019de sabit tutabiliriz. (1) <\/a><\/p>\n\n\n\n Her ge\u00e7en g\u00fcn etkileri artan iklim de\u011fi\u015fikli\u011fi, D\u00fcnya \u00fczerinde canl\u0131 ya\u015fam\u0131n\u0131 6. yok olu\u015fa do\u011fru s\u00fcr\u00fcklemekte. Ancak bu b\u00fcy\u00fck \u00e7apl\u0131 de\u011fi\u015fikli\u011fin yol a\u00e7t\u0131\u011f\u0131 ve yol a\u00e7aca\u011f\u0131 tahribat\u0131n etkilerini en aza indirmek, ortak gelece\u011fimizi iyile\u015ftirmek bizim elimizde. <\/p>\n","protected":false},"author":14,"featured_media":29664,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_jetpack_memberships_contains_paid_content":false,"footnotes":""},"categories":[32],"tags":[59,42],"class_list":["post-29660","post","type-post","status-publish","format-standard","has-post-thumbnail","hentry","category-iklim-krizi-tr","tag-iklim-degisikligi","tag-iklim-krizi"],"aioseo_notices":[],"jetpack_sharing_enabled":true,"jetpack_featured_media_url":"https:\/\/i0.wp.com\/ecording.org\/wp-content\/uploads\/2023\/01\/pexels-kristoffer-brink-jonsson-1647220-scaled.jpg?fit=2560%2C1709&ssl=1","_links":{"self":[{"href":"https:\/\/ecording.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/29660"}],"collection":[{"href":"https:\/\/ecording.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/ecording.org\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/ecording.org\/wp-json\/wp\/v2\/users\/14"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/ecording.org\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=29660"}],"version-history":[{"count":0,"href":"https:\/\/ecording.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/29660\/revisions"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/ecording.org\/wp-json\/wp\/v2\/media\/29664"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/ecording.org\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=29660"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/ecording.org\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=29660"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/ecording.org\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=29660"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}\n
\n
<\/figure>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"