{"id":45588,"date":"2023-04-30T23:58:36","date_gmt":"2023-04-30T20:58:36","guid":{"rendered":"https:\/\/ecording.org\/?p=45588"},"modified":"2023-05-01T13:08:04","modified_gmt":"2023-05-01T10:08:04","slug":"karbon-ayak-izi-nedir","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/ecording.org\/karbon-ayak-izi-nedir\/","title":{"rendered":"Karbon Ayak \u0130zi Nedir? Nas\u0131l Azalt\u0131l\u0131r?"},"content":{"rendered":"\n
<\/p>\n\n\n\n
\u0130nsanlar\u0131n, \u00fcr\u00fcnlerin ve t\u00fcm end\u00fcstrilerin karbon ayak izi vard\u0131r. Ki\u015fisel ayak izimiz, g\u00fcnl\u00fck i\u015fe gidi\u015f geli\u015fimiz, yedi\u011fimiz yiyecekler, sat\u0131n ald\u0131\u011f\u0131m\u0131z giysiler, \u00e7\u00f6pe att\u0131\u011f\u0131m\u0131z her \u015fey ve daha fazlas\u0131 gibi \u00e7e\u015fitli faaliyetlerimizden kaynaklanan emisyonlar\u0131 i\u00e7erir. Ayak izimiz ne kadar b\u00fcy\u00fck olursa, \u00e7evreye bindirdi\u011fimiz y\u00fck de o kadar fazla olur. <\/p>\n\n\n\n
K\u00fcresel iklim krizini durdurmak ve en k\u00f6t\u00fc etkilerinden ka\u00e7\u0131nmak i\u00e7in iki \u015fey yapmam\u0131z gerekiyor: d\u00fc\u015f\u00fck karbonlu bir ekonomiye ge\u00e7mek ve d\u00fc\u015f\u00fck karbonlu bir ya\u015fam stilini benimsemek. <\/p>\n\n\n\n
Karbon emisyonunuzu azaltarak, yuvan\u0131z olan gezegene ve kendinize b\u00fcy\u00fck bir iyilik yapmak istiyor ancak nereden ba\u015flayaca\u011f\u0131n\u0131z\u0131 bilmiyorsan\u0131z, sizin i\u00e7in giri\u015f niteli\u011finde bir rehber haz\u0131rlad\u0131k.<\/p>\n\n\n\n
\u0130\u00e7indekiler<\/strong><\/p>\n\n\n\n D\u00fcnya \u00e7ap\u0131nda ortalama bir insan her y\u0131l 4,8 metrik ton karbondioksit emisyonu \u00fcretiyor. (1<\/span><\/a>) \u0130nsanl\u0131k olarak, gezegenin h\u0131zl\u0131 bir sona gitmesinin en b\u00fcy\u00fck sebeplerinden biriyiz. Peki bu konuda neler yapabiliriz? <\/p>\n\n\n\n \u0130lk olarak karbonu ve ayak izini tan\u0131mlayal\u0131m:<\/p>\n\n\n\n Karbon ayak izi, atmosfere sal\u0131nan toplam sera gaz\u0131 emisyonlar\u0131n\u0131n \u00f6l\u00e7\u00fcs\u00fc olarak tan\u0131mlan\u0131r. Bu emisyonlara bir bireyin, \u015firketin veya bir ulusun se\u00e7imleri ve eylemleri neden olmaktad\u0131r. <\/p>\n\n\n\n Bir karbon ‘ayak izi’, e\u015fde\u011fer miktarda karbondioksit (CO2) cinsinden \u00f6l\u00e7\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc \u015fekliyle, baz\u0131 faaliyetlerin sonucu olarak atmosfere ne kadar sera gaz\u0131 eklendi\u011fini tan\u0131mlaman\u0131n bir yoludur. <\/p>\n\n\n\n \u00d6rne\u011fin, i\u015fe gitmek i\u00e7in benzinli bir araba kullanan birinin karbon emisyonu, ayn\u0131 mesafeyi otob\u00fcsle kat eden birine g\u00f6re daha fazla olacakt\u0131r, \u00e7\u00fcnk\u00fc araba s\u00fcr\u00fcc\u00fcs\u00fc, otob\u00fcs yolcusundan daha fazla CO2 emisyonundan sorumludur.<\/p>\n\n\n\n Karbon ayak izi \u00fc\u00e7 kapsamda kategorize edilir:<\/p>\n\n\n\n ‘Karbon ayak izim nedir’ diye merak ettiyseniz, i\u015fte anlaman\u0131za yard\u0131mc\u0131 olacak bir \u00f6rnek:<\/p>\n\n\n\n Yedi\u011finiz bir meyve, b\u00fcy\u00fck olas\u0131l\u0131kla bir kamyonla yerel manav\u0131n\u0131za ta\u015f\u0131nd\u0131\u011f\u0131ndan, bir karbon ayak izi \u00fcretir. S\u00fcrd\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcz araba sadece karbon sal\u0131m\u0131 yapmaz, di\u011fer zararl\u0131 gazlar\u0131 da salar.<\/p>\n\n\n\n Pi\u015firdi\u011finiz yemek, ev tipi bir sera gaz\u0131 emisyonu kayna\u011f\u0131 olan gaz gerektirir. Elektrikli ocak kullanarak da emisyonu azaltman\u0131z m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir \u00e7\u00fcnk\u00fc elektrik de fosil yak\u0131tla \u00fcretilir. <\/p>\n\n\n\n \u00c7evre dostu bir \u00fcr\u00fcn\u00fcn kap\u0131n\u0131za teslim edilmesini ister misiniz? \u00dcr\u00fcn muhtemelen bir dizi yak\u0131t yakan ara\u00e7la ta\u015f\u0131n\u0131yor. Dolay\u0131s\u0131yla g\u00fcn\u00fcm\u00fczde karbon sal\u0131m\u0131n\u0131 tamamen yok etmek neredeyse imkans\u0131zd\u0131r.<\/strong><\/p>\n\n\n\n Sera gazlar\u0131 hem do\u011fal hem de insan yap\u0131m\u0131 faaliyetlerden kaynaklanan emisyonlar\u0131 i\u00e7erir. Bunlar\u0131n neler oldu\u011funu g\u00f6relim:<\/p>\n\n\n\n Do\u011fal Karbon Emisyonu Kaynaklar\u0131<\/strong><\/p>\n\n\n\n Okyanuslardan ve volkanik patlamalardan yay\u0131lan gazlar, bitkilerden sal\u0131nan karbondioksit, organik maddelerin ayr\u0131\u015fmas\u0131ndan sal\u0131nan nitrojen vb. do\u011fal sera gaz\u0131 kaynaklar\u0131d\u0131r. Bununla birlikte, bu gazlar do\u011fal olarak fotosentez, turba olu\u015fumu ve okyanus emilimi gibi do\u011fal yutaklar taraf\u0131ndan dengelenir. <\/p>\n\n\n\n Ancak insan faaliyetleri, karbonu atmosfere bu do\u011fal yutaklar\u0131n dengeleyebilece\u011finden daha h\u0131zl\u0131 sal\u0131yor. <\/p>\n\n\n\n Okyanuslar, d\u00fcnyan\u0131n yakla\u015f\u0131k %71’ini olu\u015fturur. Geni\u015f karbondioksit ve metan rezervuarlar\u0131ndan olu\u015fan okyanus taban\u0131, bunlar\u0131 su y\u00fczeyine \u00e7\u0131kar\u0131p atmosfere kar\u0131\u015ft\u0131rarak karbon sal\u0131m\u0131na katk\u0131da bulunmaktad\u0131r. <\/p>\n\n\n\n \u00d6te yandan, bir yanarda\u011f patlad\u0131\u011f\u0131nda, d\u00fcnyan\u0131n derin katmanlar\u0131ndan k\u00fcl, toz ve gazlar \u00e7\u0131kar\u0131r. Karbondioksit sal\u0131nan gazlar aras\u0131ndad\u0131r.<\/p>\n\n\n\n \u0130nsanlar ve hayvanlar solunum yapar ve enerji \u00fcretirler. Bu enerji hareket etmemizi ve b\u00fcy\u00fcmemizi sa\u011flar. Oksijen, \u015fekerleri ve proteinleri par\u00e7alamaya yard\u0131mc\u0131 olur, yan \u00fcr\u00fcnler olarak su ve karbondioksit salar.<\/p>\n\n\n\n Organik madde par\u00e7alan\u0131r ve karbonu da serbest b\u0131rak\u0131r. Toprak alt\u0131ndaki canl\u0131lar \u00f6l\u00fc bitki vb. organik maddeleri par\u00e7alayarak karbondioksiti d\u0131\u015far\u0131 verirler. <\/p>\n\n\n\n Ancak insan faaliyetleri kaynakl\u0131 sera gazlar\u0131 kendili\u011finden so\u011furulmaz ve okyanus gibi do\u011fal yutaklar\u0131n emebilece\u011finden \u00e7ok daha fazla miktardad\u0131r.<\/p>\n\n\n\n \u0130nsan Faaliyetli Karbon Emisyonu Kaynaklar\u0131<\/strong><\/p>\n\n\n\n 1700’lerin Sanayi Devrimi\u2019nden beri y\u00fckseli\u015fe ge\u00e7en fosil yak\u0131t kullan\u0131m\u0131yla birlikte karbon emisyonu hi\u00e7 olmad\u0131\u011f\u0131 kadar y\u00fcksek seviyelerde. <\/p>\n\n\n\n Evlerimizde elektri\u011fi ayd\u0131nlatmak, mutfak aletleri veya di\u011fer elektronik aletler i\u00e7in kullan\u0131rken biz karbondioksit olu\u015fturmuyoruz. Ancak kulland\u0131\u011f\u0131m\u0131z elektri\u011fi \u00fcreten santraller k\u00f6m\u00fcr, petrol ve gaz kullanarak karbondioksit sal\u0131yorlar ve bu santraller b\u00fcy\u00fck miktarlardakarbondioksit olu\u015fturur. Muhtemelen d\u00fcnya \u00e7ap\u0131ndaki en b\u00fcy\u00fck sera gaz\u0131 kayna\u011f\u0131d\u0131rlar.<\/p>\n\n\n\n Elektrikten sonra gazl\u0131 \u0131s\u0131tma, ikinci en y\u00fcksek miktarda karbondioksit salan emisyon kayna\u011f\u0131d\u0131r. \u00c7o\u011fu ev k\u0131\u015f\u0131n \u0131s\u0131nmak i\u00e7in petrol, do\u011fal gaz veya elektrik kullan\u0131r ve bunlar\u0131n t\u00fcm\u00fc karbondioksit olu\u015fturur. <\/p>\n\n\n\n Arabalar\u0131n \u00e7o\u011fu benzin veya dizel ile \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Yeni nesil elektrikli ara\u00e7lar da enerji kullan\u0131r, \u00e7\u00fcnk\u00fc bu ara\u00e7lar\u0131 \u015farj etmek i\u00e7in kullan\u0131lan elektrik de bir karbon ayak izi b\u0131rak\u0131r, ancak bu seviye minimumdad\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Karbon sal\u0131m\u0131n\u0131 azaltmak i\u00e7in ak\u0131ll\u0131 ula\u015f\u0131m se\u00e7imleri yap\u0131lmal\u0131d\u0131r. Toplu ta\u015f\u0131ma kullanmay\u0131, y\u00fcr\u00fcmeyi veya bisiklete binmeyi tercih edebiliriz.<\/p>\n\n\n\n Sanayi sekt\u00f6r\u00fc, fosil yak\u0131tlardan olu\u015fan karbondioksit emisyonlar\u0131n\u0131n %20’sini olu\u015fturarak insan kaynakl\u0131 faaliyetler aras\u0131nda \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc en b\u00fcy\u00fck emisyon kayna\u011f\u0131d\u0131r. Sanayi sekt\u00f6r\u00fc madencilik, in\u015faat, tar\u0131m ve imalattan olu\u015fmaktad\u0131r. \u00c7o\u011fu fosil yak\u0131t kullan\u0131m\u0131 ve karbon emisyonundan sorumlu olan 5 ana kategori (g\u0131da, ka\u011f\u0131t, petrol, kimyasal ve metal\/mineral \u00fcr\u00fcnler) bulunmaktad\u0131r.<\/p>\n\n\n\n Mallar\u0131n imalat\u0131 ve di\u011fer end\u00fcstriyel i\u015flemler, b\u00fcy\u00fck miktarda ve \u00e7e\u015fitli t\u00fcrlerde sera gaz\u0131 \u00fcretir, ancak esas olarak karbondioksit \u00fcretir. \u00c7o\u011fu \u00fcretim tesisi, \u00e7e\u015fitli ama\u00e7lar i\u00e7in ihtiya\u00e7 duyulan \u0131s\u0131 ve buhar\u0131 olu\u015fturmak i\u00e7in gerekli olan fosil yak\u0131tlar\u0131 kullan\u0131r. \u00d6rne\u011fin, \u00e7imento yapmak i\u00e7in kire\u00e7ta\u015f\u0131 1450\u00b0C’ye \u0131s\u0131t\u0131l\u0131r; \u00e7ok fazla \u0131s\u0131 yaratmak i\u00e7in fosil yak\u0131tlar kullan\u0131lmaktad\u0131r.<\/p>\n\n\n\n \u00c7o\u011fu insan, karbondioksitten nispeten daha g\u00fc\u00e7l\u00fc bir sera gaz\u0131 olan metan gaz\u0131n\u0131n tar\u0131m faaliyetleri s\u0131ras\u0131nda \u00fcretildi\u011finden habersizdir. Bunun b\u00fcy\u00fck bir b\u00f6l\u00fcm\u00fc tar\u0131mdan, di\u011fer k\u0131sm\u0131 ise hayvanc\u0131l\u0131ktan geliyor. <\/p>\n\n\n\n Besi hayvanlar\u0131n\u0131n t\u00fcketti\u011fi g\u0131da \u00fcr\u00fcnleri, hayvan ba\u011f\u0131rsaklar\u0131nda fermente olur. Hayvanlar\u0131n gaz \u00e7\u0131karmas\u0131yla birlikte, metan gaz\u0131 \u00e7\u0131k\u0131\u015f\u0131na sebep olur. <\/p>\n\n\n\n Do\u011fal \u00e7evrenin tar\u0131m, bar\u0131nma vb. gibi insan kullan\u0131m\u0131na d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fclmesine “arazi kullan\u0131m de\u011fi\u015fikli\u011fi” denir. \u0130nsan karbondioksit emisyonlar\u0131n\u0131n yakla\u015f\u0131k %9’u arazi kullan\u0131m\u0131 de\u011fi\u015fikliklerinden kaynaklanmaktad\u0131r. <\/p>\n\n\n\n Bu emisyonlar, 2011’de 3,3 milyar ton toplam karbondioksit emisyonuna katk\u0131da bulunmu\u015ftur. 1850’den 2000’e kadar bu arazi kullan\u0131m\u0131 de\u011fi\u015fiklikleri, atmosfere yakla\u015f\u0131k 396 ila 690 milyar ton karbondioksiti, yani insan kaynakl\u0131 karbon sal\u0131m\u0131n\u0131n yakla\u015f\u0131k %28-%40’\u0131n\u0131 olu\u015fturmu\u015ftur. <\/p>\n\n\n\n Bu emisyonun en b\u00fcy\u00fck nedenlerinden biri ormans\u0131zla\u015fma ve arazi kullan\u0131m de\u011fi\u015fikli\u011fidir. \u00c7\u00fcnk\u00fc ticari kullan\u0131mlar i\u00e7in kal\u0131c\u0131 do\u011fal ortam ortadan kald\u0131r\u0131l\u0131r ve bunun sera gaz\u0131 emisyonlar\u0131 \u00fczerinde b\u00fcy\u00fck etkisi vard\u0131r. <\/p>\n\n\n\n D\u00fcnya \u00e7ap\u0131nda geni\u015f ormanl\u0131k alanlar kereste \u00fcretimi i\u00e7in temizlendi, baz\u0131 ormanlar ise \u00e7iftlikler ve meralar i\u00e7in yak\u0131ld\u0131. Ormanlar\u0131n yok edilmesi ve tahribi, karbonu emen a\u011fa\u00e7lar\u0131n azalmas\u0131 sebebiyle; karbondioksit seviyelerinin artmas\u0131na neden olan b\u00fcy\u00fck miktarda sera gaz\u0131 salmaktad\u0131r. <\/p>\n\n\n\n Hali haz\u0131rda h\u0131zla ilerleyen iklim krizinin en b\u00fcy\u00fck sebeplerinden biri olan karbon sal\u0131m\u0131n\u0131 tamamen durdurmak m\u00fcmk\u00fcn de\u011fil. Ancak hem kendinize hem de gezegene \u00e7ok iyi gelecek birka\u00e7 k\u00fc\u00e7\u00fck hareketle bireysel karbon sal\u0131m\u0131n\u0131azaltmak ve s\u00fcrd\u00fcr\u00fclebilir yas\u015fam i\u00e7in d\u00f6n\u00fc\u015f\u00fcme destek olmak olduk\u00e7a kolay:<\/p>\n\n\n\n M\u00fcmk\u00fcn olan her yerde ve her zaman reddedin. Plastik ambalajl\u0131 olmayan \u00fcr\u00fcnleri se\u00e7in ve kendi \u00e7antalar\u0131n\u0131z\u0131, kaplar\u0131n\u0131z\u0131 ve mutfak e\u015fyalar\u0131n\u0131z\u0131 ta\u015f\u0131y\u0131n. Reddetmek, at\u0131klar\u0131n\u0131z\u0131n \u00e7o\u011funu ortadan kald\u0131rman\u0131za yard\u0131mc\u0131 olacakt\u0131r. <\/p>\n\n\n\n “Bu \u00fcr\u00fcn\u00fc neden sat\u0131n al\u0131yoruz?” sorusunu sorun. <\/p>\n\n\n\n Bir i\u00e7ecek sipari\u015f etti\u011finizde, \u201cpipet olmas\u0131n l\u00fctfen\u201d diyebilirsiniz \u00e7\u00fcnk\u00fc bu t\u00fcr plastikler geri d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fclemez ve \u00e7evreye zararl\u0131d\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla bu t\u00fcr gerekli olmayan \u015feyleri reddetmek bize ve do\u011faya zarar vermez.<\/p>\n\n\n\n At\u0131k azaltma, basit\u00e7e kulland\u0131\u011f\u0131m\u0131z \u015feyleri azaltmak ve sadece gerekli olan\u0131 t\u00fcketmek anlam\u0131na gelir. Bu sayede olu\u015fan at\u0131k miktar\u0131 azalt\u0131l\u0131r. Bu ayn\u0131 zamanda at\u0131klar\u0131n ar\u0131t\u0131lmas\u0131nda kullan\u0131lan do\u011fal kaynaklar\u0131n yan\u0131 s\u0131ra yeni \u015feyler \u00fcretmek i\u00e7in gerekli olan do\u011fal kaynaklar \u00fczerindeki bask\u0131y\u0131 da azalt\u0131r. <\/p>\n\n\n\n\n
<\/figure>\n\n\n\n
Tan\u0131mlayal\u0131m: Karbon Ayak \u0130zi Nedir?<\/strong><\/h2>\n\n\n\n
\n
\n
\n
Daha Basit Bir Tabirle Karbon Ayak \u0130zi<\/strong><\/h3>\n\n\n\n
<\/figure>\n\n\n\n
Karbon Emisyon Kaynaklar\u0131 Nelerdir?<\/strong><\/h4>\n\n\n\n
<\/figure>\n\n\n\n
\n
\n
\n
<\/figure>\n\n\n\n
\n
\n
\n
\n
\n
\n
Karbon Ayak \u0130zi Nas\u0131l Azalt\u0131l\u0131r? <\/strong><\/h5>\n\n\n\n
<\/figure>\n\n\n\n
\n
\n