İklim değişikliği ve çevresel sürdürülebilirlik giderek daha fazla dikkat çekerken, kurumlar ve şirketler karbon emisyonlarını izlemek ve azaltmak için çeşitli araçlar ve protokoller kullanmaktadır. Bu çerçevede GHG Protokolü, yani Sera Gazı Protokolü, belirli bir karbon hesaplama ve raporlama standardı olarak öne çıkmaktadır.
Ancak, bu protokolün üç farklı “kapsamı” vardır: Kapsam 1, Kapsam 2 ve Kapsam 3. Bu yazıda, her bir kapsamın neyi temsil ettiğini, karbon emisyonlarının neden farklı olduğunu ve bu farklılıkların çevresel etkilerini inceleyeceğiz.
İçindekiler
- GHG Protokolü: Sera Gazı Emisyonlarının Azaltılması ve Sera Gazı Etkisi Protokolü Nedir?
- Doğrudan Emisyonlar: Kapsam 1 Emisyonları Nelerdir?
- Dolaylı Emisyonlar: Kapsam 2 Emisyonları Nelerdir?
- Kapsam 3 Emisyonları Nelerdir?
- Kapsam 1, 2 ve 3 Emisyonlarını Anlamak Neden Önemli?
GHG Protokolü: Sera Gazı Emisyonlarının Azaltılması ve Sera Gazı Etkisi Protokolü Nedir?
GHG Protokolü, Türkçe adıyla Sera Gazı Emisyonlarının Azaltılması ve Sera Gazı Etkisi Protokolü; sera gazı emisyonlarının izlenmesi, raporlanması ve azaltılmasına yönelik bir uluslararası anlaşma ve çerçeve belgedir. GHG (Greenhouse Gas) Protokolü, 1997 yılında Kyoto’da kabul edildi ve 2005 yılında yürürlüğe girdi. Bu protokolün temel amacı, dünya genelinde sera gazı emisyonlarını azaltmak ve iklim değişikliği ile mücadelede dünya ülkelerini bir araya getirmektir.
Özellikle sera gazı emisyonlarının azaltılması için taahhütlerde bulunan sanayileşmiş ülkeleri hedefler. Karbon emisyonları bu protokol çerçevesinde 3 gruba ayrılır. Sera gazı kapsam 1, kapsam 2, kapsam 3 emisyonu ayrı ayrı hesaplanır.
GHG Protokolü’nün ana bileşenleri şunlardır:
1. Hedefler ve Taahhütler: Protokol, katılımcı ülkelerin belirli hedefler ve taahhütler koymasını gerektirir. Bu hedefler, belirli bir dönemde sera gazı emisyonlarının ne kadar azaltılacağını belirtir.
2. Ulusal İzleme ve Raporlama: Katılımcı ülkeler, sera gazı emisyonlarını izlemek ve raporlamakla yükümlüdürler. Bu, düzenli olarak emisyonlarını rapor etmelerini ve izlemelerini gerektirir.
3. Ticaret ve Mekanizmalar: Protokol, emisyon ticareti ve temiz kalkınma mekanizmaları gibi ekonomik gereklilikleri teşvik eder. Bu, emisyon azaltma çabalarını desteklemek için finansal teşvikler sunar.
4. Protokolün Uygulanması ve Uyum: Protokolü ihlal eden ülkeler, belirli bir cezai mekanizmayla karşı karşıya kalabilirler.
GHG, yani Sera Gazı Protokolü, 2020’den itibaren iklim değişikliği ile mücadelede daha kapsayıcı ve güncel anlaşmaların benimsenmesi için bir temel oluşturuyor. Protokol çerçevesinde, karbon emisyonları 3 kapsam altında değerlendiriliyor.
Böylece şirketlerin tüm değer zinciri emisyonlarını anlamalarını, sera gazı emisyonu hesaplamalarını en doğru şekilde yapmalarını ve karbon emisyonlarını en verimli şekilde azaltmaya odaklanmalarını mümkün kılıyor.
Şimdi Kapsam 1, kapsam 2 ve kapsam 3 emisyonları nelerdir yakından bakalım ve örneklerle daha net anlayalım:
Doğrudan Emisyonlar: Kapsam 1 Emisyonları Nelerdir?
Kapsam 1 karbon emisyonları, bir organizasyonun doğrudan kontrolü altındaki emisyonlardır. Bir şirketin sahip olduğu veya kontrol ettiği kaynaklardan açığa çıkan sera gazı emisyonlarıdır.
Örneğin; doğrudan kuruluşun faaliyetlerine bağlı olan şirket bina ve araçlarından, ekipmanlarından veya kimyasal işlemlerinden kaynaklanan emisyonlar Kapsam 1 emisyonları olarak kategorilendirilir.
Bu emisyonlar doğrudan kuruluşun faaliyetlerine bağlı olduğundan, kuruluşun doğrudan kontrolü altında oldukları kabul edilir. Bu tür emisyonları azaltmak için yenilenebilir enerji kullanımı ve enerji verimliliği önemlidir.
Dolaylı Emisyonlar: Kapsam 2 Emisyonları Nelerdir?
Kapsam 2 karbon emisyonları, organizasyonların doğrudan kontrolü altında olmayan ancak onların faaliyetlerine bağlı olan emisyonlardır. Bir şirketin satın aldığı ve kullandığı enerjiyi üretirken dolaylı olarak neden olduğu emisyonlardır.
Bu emisyonlar elektrik enerjisi, ısıtma veya soğutma için dış kaynaklardan satın alınan enerjiden kaynaklanır. Örneğin, bir şirketin elektrik ihtiyacını karşılamak için yerel bir enerji tedarikçisinden satın aldığı elektrik, Kapsam 2 emisyonlarına yol açabilir.
Kapsam 2 emisyonları, enerji verimliliği çalışmaları veya fosil yakıt yerine yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik satın alımı ile azaltılabilir.
Kapsam 3 Emisyonları Nelerdir?
Kapsam 3 karbon emisyonları, organizasyonların dolaylı etkileri ve değer zincirinin sonunda oluşan emisyonları temsil etmektedir.
Bir şirketin ürünlerinin üretimi, taşınması ve kullanılmasına kadar olan tüm süreçlerinde kendisi tarafından üretilmeyen, sahip olduğu veya kontrol ettiği varlıklardan kaynaklanan faaliyetlerin sonucu olmayan, değer zincirinde meydana gelen diğer tüm dolaylı emisyonlar Kapsam 3 emisyonları kapsamına girer.
Örneğin; bir şirketin tüketicilerinin ürünlerini kullanırken oluşturduğu atık ve emisyonlar, iş seyahatleri, çalışanların evle iş arasında yaptıkları yolculuk, tedarikçilere ve müşterilere bağlı dağıtım ve nakliye süreçlerinde salınan karbon emisyonları Kapsam 3 çerçevesinde değerlendirilir.
Bu tür emisyonları azaltmak için tedarik zincirinin sürdürülebilir hale getirilmesi, ürünlerin daha uzun süre kullanıma uygun olması ve tekrar dolum gibi geri dönüşüm stratejileri uygulanması gerekir.
Kapsam 1, 2 ve 3 Emisyonlarını Anlamak Neden Önemli?
Bireysel ve kurumsal olarak karbon emisyonlarını anlamak ve azaltmak, küresel iklim kriziyle mücadelede önemli bir rol oynuyor. Kapsam 1, 2 ve 3 emisyonlarını dikkate alan şirketler, sürdürülebilirlik hedeflerini daha etkili bir şekilde gerçekleştirebilme imkanına sahip.
Karbon emisyonlarını azaltma stratejileri, çevresel etkileri azaltmanın yanı sıra işletmeler için uzun vadeli mali avantajlar da sağlayabilir. Bu, gelecek nesiller için daha temiz bir çevre ve daha sürdürülebilir bir gelecek inşa etmek için atılması gereken önemli bir adım.
Mevcut olan büyük ve komplike bir sera gazı, diğer adıyla karbon emisyonu problemi var. Küresel iklim kriziyle mücadelede acilen azaltılması gerekiyor. GHG Protokolü kapsamında Kapsam 1, 2 ve 3 olarak kategorilendirmek, problemi parçalara ayırarak en etkin çözümü bulmak içi, karbon emisyonu en doğru şekilde hesaplamak gerekiyor.
Bu şekilde, farklı eylem planlarıyla bütüncül bir strateji çizilebilir. Ayrıca şirketler, her üç emisyon kapsamını da raporlayarak karbon emisyonları konusunda büyük resmi görebilir ve çevre üzerindeki etkilerini azaltma konusundaki taahhütlerini daha somut bir şekilde ifade edebilir.
GHG Protokolü ile Kapsam 1, kapsam 2 ve kapsam 3 çerçevesinde karbon emisyonlarının hesaplanması; operasyonlar, ürün yaşam döngüsü, tedarik zinciri, paydaş ilişkileri gibi bir şirketin değer zincirini oluşturan tüm ilgili faaliyetlerinin derinlemesine anlaşılmasınının yanı sıra etkin çözüm yollarının bulunmasını mümkün kılıyor.
